روان­شناسی اجتماعی چیست؟

هر یک از ما بارها تجربه کرده­ایم که رفتارمان پیروِ کسانی که در میان­شان هستیم دگرگونی­هایی را می­پذیرد. شاید این دگرگونی، کم یا بسیار و گذرا یا مانده­گار باشد اما هر چه هست گاهی بخشی از رفتارمان آن­گاه که تنها هستیم با آن چه در میان اجتماعِ الف  یا ب یا پ هستیم ناهمانندی­هایی دارد یعنی رفتارمان پیرو و زیر چترِ موقعیت و دیگران است.

چرا؟

روانشناسی اجتماعی

علت­ها و دلیل­های گوناگونی دست­در­دست هم می­دهند تا این هم “رنگ­شوند­گی” یا پیروی را پدید بیاورند که این علت­ها و دلیل­ها از فردی به فرد دیگر و از اجتماعی به اجتماعی دیگر و از زمانی به زمانی دیگر دگرگون می­گردد. روان شناسی اجتماعی شاخه­یی میان رشته­یی از دانش­ها است که می­خواهد پی­ببرد که رفتار انسان چه­گونه و چرا هنگامی که در میان دیگران، دگرگون می­گردد.[1]

«بیشتر تعاملات ما با محیط و جریانات هیجانی عاطفی به ظرفیت ما برای ادراک و فهم هیجانات و عواطف دیگران بستگی دارد».[2]

یکی از آزمایش­هایی که نشان می­دهند که دیگران چه­گونه می­توانند رفتار و داوری­های انسان را دگرگون کنند، آزمایش سالومون اَش است. او یک خط را به آزمایش شونده­ها نشان می­داد و از آن­ها می­خواست بگویند آن تک خط با کدام یک از سه خط کوتاه، بلند و بلندترِ دیگر هم­اندازه اند. در گام نخست همه­ی آزمایش­شونده­ها درست پاسخ می­دادند زیرا پاسخ بسیار ساده و روشن بود سپس اش آزمایش شونده­ها را در میان چند نفر دیگر می­نشاند، کسانی که همه هم­کار سالومون بودند. این بار اش نخست از آنان می­خواست که پاسخ دهند. برپایه­ی هم­آهنگی که شده بود، همه­ی آنان پاسخی همانند هم و نادرست می­دادند. سپس اش دوباره از آزمایش شونده، همان پرسش را می­کرد اما این بار آزمایش­شونده ناسازگار با پاسخ پیشین خویش به پیروی از دیگران پاسخی همانند آنان و نادرست می­داد[3]

یکی دیگر از این­گونه آزمایش­ها را “استنلی میلگرام” انجام داد. وی به آزمایش شونده­ها گفت که برپایه­ی یکی از تئوری­های آموزشی، تنبیه بدنی کارکرد به سزایی در بالابردنِ یادگیری دارد اما کسی تاکنون آن را آزمایش نکرده است، ما می­خواهیم به یاری شما این تئوری را آزمایش کنیم. سپس آن را به دو دسته­ی شاگرد و آموزگار دسته­بندی می­کرد. آموزگار باید واژه­هایی را به شاگرد آموزش می­داد و اگر او نمی­توانست یاد بگیرد، آموزگار باید شوکِ الکتریکی به شاگرد می­داد آزمایش­شونده که در جایگاه آموزگار بود نمی­دانست که شاگرد، یک هنر پیشه و هم­کار میلگرام است و هیچ شوکی داده نمی­شود و هنرپیشه وانمود می­کند که درد می­کشد. برخی از آزمایش شونده­هایی که در جایگاه آموزگار بودند تا 460 درجه شوک به شاگرد-هنرپیشه دادند. آن چه آزمایش شوند­گان را به چنین کاری واداشت، موقعیت، فرمانپذیری و وظیفه­شناسی­شان بود.[4]

روان شناسی اجتماعی و یارا

یارا در راستای یاری به نوجوانان، در پی این است بداند که چه بخشی از کنش­ها و واکنش­های نوجوانان، ره­آورد خواست و اندیشه­ی خودشان و چه بخشی از آن پی­آمد تأثیر دیگران است و چرا چنین می شود زیرا چون دلایل و خاست­گاه این دو با هم ناهمانند است پس واکنش دربرابر آن­ها نیز ناهمانند خواهد بود.

منابع

5/12/1402

1. درباره ی چیستی و کارکرد روان شناسی اجتماعی بنگرید به:

-روان­شناسی اجتماعی به زبانِ آدمی­زاد، ریچارسون، ترجمه­ی زینب شاهدی، ص25.

– روان­شناسی اجتماعی، ارونسون، ترجمه شُکرکُن، فصل اول.

2. آینه­ها در مغز، جاکومو ریتسولاتی، ص203

3.درباره­ی این آزمایش بنگرید به:

روان­شناسی اجتماعی، ارونسون، ترجمه شُکرکُن، ص 54.

روان­شناسی اجتماعی به زبانِ آدمی­زاد، ریچارسون، ص250.

4.درباره ی آزمایش میلگرام بنگرید به:

اطاعت از آتوریته، استنلی میلگرام، مهران ترجمه­ی پاینده.

روان­شناسی اجتماعی به زبانِ آدمی­زاد، ریچارسون، ص 226.